Protez, artroplasti, ameliyatlarının ortak amacı hareketli ve ağrısız bir eklemin oluşturulması ve günlük hayat kalitesinin en düzeyde olmasının sağlanmasıdır. Aşınmış eklem yüzeylerini polietilen denilen özel bir tür plastik ve metalden yapılmış özel parçalar ile kaplayarak suni eklem oluşturulmasına ve ağrısız eklem hareketi için tasarlanmış özel parçaların vücuda yerleştirilmesine protez cerrahisi (eklem artroplastisi) adı verilmektedir. Cerrahi teknoloji, malzeme ve tasarımdaki gelişmeler sayesinde artık daha başarılı bir tedavi haline gelmiştir. İstirahat, ilaç, fizik tedavi, koltuk değneği, eklem içi enjeksiyonlar ve diğer tedavi yöntemleri kullanılmasına rağmen eklem kaynaklı ağrısı yürüme, merdiven çıkma ve diğer günlük yaşam aktivitelerinde devam eden hastalarda protez ameliyatı uygundur.
Eklem protezi ameliyatı kireçlenmesi, artrozu veya eklem dejenerasyonu da denir, ileri derecede olan tüm eklemlerde uygulanabilir. Günümüzde en sık diz (diz protezi, diz artroplastisi), kalça (kalça artroplastisi), omuz (omuz artroplastisi) gibi büyük eklemlerde uygulanmaktadır. Nadir durumlarda eklemi çok ileri derecede bozan kırıklardan sonra da protez ameliyatları yapılabilmektedir.
Diz protezi ameliyatı, diz eklem ağrısı ve şekil bozukluğu olan, istirahat sonrası diz eklem ağrısının geçmediği, ilaç, fizik tedavi ve diğer basit tedavi yöntemleriyle şikayetlerin yürüme, merdiven çıkma ve diğer günlük aktivitelerle ciddi şekilde devam ettiği, radyografide ciddi eklem hasarı olan hastalarda uygundur. Romatoid artrit gibi romatizmal hastalıklar, geçirilmiş eklem içi veya çevresi kırıklar sonrası eklem kireçlenmesi, hemofili gibi eklemde tekrarlayan kanamalar sonrası bozulma olan bazı durumlarda daha erken yaşta protez ameliyatı yapılabilir. Çeşitli nedenlerle diz ekleminde kireçlenme meydana gelebilir. Diz ekleminde oluşan kireçlenmeye diz artropatisi veya artroz denir. Diz eklemi hastalıklarının çoğu yaşla birlikte kendiliğinden ortaya çıkar. Fazla kilolu olmak kireçlenmeyi artıracaktır. Kırıklar, menisküs yaralanmaları ve ameliyatları, romatizma, enfeksiyon hastalıkları, travmatik kıkırdak lezyonları vb. nedenlerle diz eklemi bozulabilir. Tüm bu hastalıklardan dolayı diz eklemleri ciddi şekilde hasar görmüş hastalarda diz protezi ameliyatı uygundur.
Diz Protezi Operasyonundan Sonra Nelere Dikkat Edilmelidir?
Ameliyat sonrasında desteksiz yürüyebilene kadar koltuk değneği, baston ya da yürüteç kullanılmalıdır.
Doktorun diz protez cerrahisi ameliyatından sonra verilen ilaçların verilen sıklıkta ve önerilen şekilde kullanılması gerekmektedir.
Diz protezi ameliyatından sonra yükümüzü çeken dizlerimize daha fazla yüklenmemek için belirli aralıklar ile kilo kontrolü yapılmalıdır.
Doktorunuzun önermiş olduğu şekilde egzersizlere devam edilmelidir.
Ameliyat sonrasında ev içi düzenlemeler yapılması gerekebilmektedir. Örnek olarak ameliyat sonrası erken dönemde yürüyüş alanınızda bulunan engeller, takılmamak için kaldırılabilir.
Hızlı iyileşme dönemi için iyi beslenmek ve alınan proteinin artırılması önerilir.
Kalça Protezi Cerrahisi Hangi Durumlarda Kullanılmaktadır?
Kalça protez cerrahisi kalça ekleminde ileri derecede kireçlenme ( osteoartit, koksasrtroz) ya da hasar görmesi ile beraber gereken cerrahi bir işlemdir. Bu operasyonda hasarlı eklem alınır ve onun yerine özel metal alaşımlardan yapılan parçalar ile seramik veya özel plastik ara malzemeden oluşan yenilenmiş eklem yerleştirilmektedir. Bu operasyon için herhangi bir üst sınır yaşı bulunmamaktadır. Kemik gelişimini tamamlamış olan ya da tamamlamak üzere olan kalça eklemi kaynaklı ağrıları diğer yöntemlerle azaltılamamış ve yaşam konforlarını arttırmak isteyen kişiler bu ameliyatı olabilmektedir. Genel olarak; büyüme plağı kayması, kireçlenme (koksartroz), kalça çıkığı, iltihap hastalıkları, romatizmaya bağlı hastalıklar, ileri yaşlarda meydana gelen travmatik kalça kırığı sonrası kanlanma bozukluğu (osteonekroz) sonucu ve tümörler gibi hastalıklar durumunda uygulanan bir ameliyattır.
Kalça protezi ameliyatı sonrası bacak kuvvetlenip rahat yürümeye başlanana kadar önce yürüteç, sonra koltuk değneği kullanılır. Basma kısıtlaması genellikle yapılmaz. Birinci aydan sonra kontrollerde baston kullanımı azaltılabilir. Kalça protezinin diz protezi ameliyatından daha farklı olarak ameliyat sonrası protez çıkması muhtemel bir komplikasyonudur ve ihtimali zamanla azalmaktadır. Ameliyattan sonraki erken dönemde yatak içinde ve oturup kalkarken doktorunuzun tavsiyelerini akılda tutmak bu ciddi komplikasyonun önüne geçmek için yeterlidir.
Günümüzde en sık diz ve kalça protezi ameliyatları yapılsa da başta da belirtildiği üzere bozulan eklemlerin birçoğu için özel üretilmiş eklem protezleri bulunmaktadır. Artroplasti ameliyatları ağrının uzun süreli azaltılması, şekil bozukluğu ve uzunluk farklarının dengelenmesinde son derece başarılı bir ameliyat çeşididir. Bu başarının en önemli anahtarı uygun hastada iyi teknik ve iyi cihazlar kullanılarak yakın takiple iyileşmenin sağlanmasıdır. Her hastanın ihtiyacı ve yapısı farklı olduğundan standart tek bir yöntem ve cihaz iyi sonuç için yeterli değildir.
Size herhangi bir ekleminiz için eklem protezi (eklem artroplastisi) önerildiğinde doktorunuza sormanızda fayda olan başlıca sorular şunlardır;
Prof. Dr. Bülent DAĞLAR
Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı
