Çocuk ortopedi, büyümekte olan çocuklarda kemik, eklem veya kas problemlerinin uygun şekilde tanımlanması ve tedavisiyle ilgilenen bir bilim dalıdır.
Çocuk ortopedi, kırıklar gibi iskelet sisteminin yaralanmaları, tendon ve bağ yaralanmaları, doğuştan veya gelişimsel tüm iskelet sistemi sorunları ile ilgilenir.
En sık karşılaşılan sorunlar şu başlıklardan biri olabilir
Çocuklar hala büyümekte oldukları için vücutlarının yaralanmalara, şekil bozukluklarına ve enfeksiyonlara tepkileri yetişkinlerden farklı olabilir. Çocuklarda birçok ortopedik rahatsızlık hafif belirtilerle iyileştirilebilir durumlarken, bazen büyüme kıkırdaklarını ilgilendiren rahatsızlıklar uygun tedavi edilmezse büyümelerini kalıcı olarak etkileyebilecek potansiyele sahiptir.
Çocukların bedenleri yalnızca yetişkinlerden farklı olmakla kalmaz, aynı zamanda tıbbi soruları yanıtlama veya bir doktor neyin yanlış olduğunu belirlemeye çalıştığında iş birliği yapma yetenekleri bakımından da farklılık gösterir. Çocuklar konuşamayacak kadar küçük veya çok gergin olabilirler ve konuşmamayı tercih edebilirler. Sonuç olarak, her zaman kendilerini neyin rahatsız ettiğini söyleyemezler veya sorunları tanımlamaya yardımcı olmazlar. İyi bir pediatrik ortopedist, çocukları rahatlatacak ve en doğru tanıyı elde etmek için doktorla birlikte çalışacak şekilde muayeneye uyum sağlamalarına yardım edebilecek iletişim yeteneklerine sahip olmalıdır.
Çocuklarda görülen ortopedik rahatsızlıkların çocuk ortopedi yaklaşımı ile tedavi edilmesi gereksiz ve kalıcı hasar bırakma ihtimali olan yaklaşımların önüne geçilmesini sağlayarak geri dönüşsüz hasarları engelleyebilmek için çok önemlidir.
Yeniden şekillenme (remodelizasyon) erişkinlerde olmayan bir durumdur ve özellikle 10 yaş altı çocuklarda kırıkların ameliyatsız tedavisinde göz önünde bulundurulması gerekir. Zamanla kendiliğinden düzelecek bir durum için erken ameliyat sonrası istenmeyen durumlarla karşılaşılabilir. Erişkinlerdeki yer değiştirme kriterleri kullanılarak çocuk kırıklarının ameliyatla tedavi edilmesi çoğu zaman gereksiz ve hatta çocuklarda kalıcı hasar bırakabilecek zedelenmelere neden olabilir. Çocuklarda yaş küçüldükçe kırıklarda kabul edilebilir yer değiştirme miktarı artmaktadır.
Çocukluk çağında bazı şekil farklılıkları da kendiliğinden düzelebilen durumlardır. Bu durumların düzelmeyecek hastalıklardan ayrılması gereksiz düzeltme işlem ve tedavilerinin önüne geçmek açısından önemlidir. Erişkinlerde ameliyat gerektirebilecek bazı açısal şekil bozuklukları çocukların sadece izlemleri ile düzelebilecek durumlardır. Hangi şekil bozukluğunun kendiliğinden düzelebileceği muayene ve radyolojik tetkiklerle belirlenebilir.
Ülkemizde görülme sıklığı fazla olan kalça displazisi erken tanı ve çocuk ortopedi tedavi yaklaşımıyla hiç bir ardıl etki kalmadan tedavi edilebilir. Ancak kalça eklemi gelişme sorununun tanınmaması nedeniyle tedavi edilmemesi veya gereksiz ya da fazla tedavilerin uygulanması kalça gelişimini olumsuz etkileyerek ileri yaşlarda geri dönüşsüz hasara neden olabilir. Ailedeki risk faktörlerinin değerlendirilmesi, muayene ve gerektiğinde radyolojik incelemeler ile kalça displazisi tanısı kolaylıkla konulur. Altı aydan önce kullanılabilecek en ideal radyolojik tanı tetkiki ultrasonografidir. Pediatrik ortopedi ile ilgilenen ortopedi ve travmatoloji uzmanlarının büyük bölümü bebek kalça ultrasonografik görüntülemeleri kendileri yapar ve sonucu hemen değerlendirir.
Yürümeye başlayan çocuklarda kemik ve eklem dengeleri zaman içinde güçlenen ve koordinasyonu gelişen kasların kullanılabilmesiyle kendiliğinden değişir. Özellikle ilk dört yaşta ayaklardaki dönüklüklerle yürüme sık görülür ve çoğu zaman masum bir değişikliktir. Yıllar içinde kendiliğinden düzelebilir. Ancak iki taraf arasında belirgin fark olması, ilerleyen şekil bozukluğu, sık düşmeler fark edilirse çocuk ortopedi ile ilgilenen bir ortopedi ve travmatoloji uzmanı muayenesine başvurulmalıdır.
Düz tabanlık görüntüsü özellikle ilk 3 yaşta çok sıktır. Esnek eklemler ve ayak iç tarafındaki yağ katmanının kalınlığı bunun sebebi olabilir. Esnek düz tabanlıkların büyük çoğunluğu masumdur ve özel bir tedavi gerektirmez. Bunula beraber Aşil tendonunda kısalık, aşırı topuk dönüklüğü veya ayağın diğer bölümlerinde şekil bozukluklarıyla birlikte olduğunda, nörolojik hastalıklar nedeniyle gelişip kas dengesizlikleriyle birlikte olduğunda veya ayak eklemlerindeki sertliklerle birlikte olduğunda çocuk ortopedisi yaklaşımı ile muayene, tetkik ve tedavi edilmesi gereken düz tabanlık tipleri de mevcuttur
Bu durumlarla sınırlı kalmayarak çocukların ortopedik rahatsızlıklarının konuda tecrübesi olan, çocuk ortopedi yaklaşımını bilen hekimlerce tedavi edilmesi daha uygun olacaktır.
Prof. Dr. Bülent DAĞLAR
Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı
