Kırıklar Nasıl Tedavi Edilir?
İskelet sistemi yaşamsal organlarımızı korur, yaşamımızı devam ettirebilmemiz için hareketlere destek olarak ve bizi ayakta tutarak gerekenlere ulaşmamızı sağlar. İskelet sistemimizin sağlam parçaları kemiklerken, ayakta kalmamızı ve hareket etmemizi sağlayan gücü oluşturan parçalarsa kaslardır. Oluşan gücü kemiklere ileten parçalar tendonlar, istediğimiz şekilde hareket etmemizi sağlayan parçalarda eklemlerdir. Yaralanmalar, zamanla oluşan bozulmalar ve birçok hastalığın oluşturduğu etkiler iskelet sisteminin her bir bölümünde yaşamı zorlaştıran durumlar oluşturur.
Kırık modern tanımıyla kemik bütünlüğünün bozulduğu, bununla birlikte kemiği çevreleyen diğer dokularda da belirli oranda hasar oluşturan bir durumdur. Oluştuğu kemik, kemiğin bölümü ve bu kemiğin görevine göre işlev bozukluğuna yol açar. Oluşan kayıpların en aza indirilebilmesi için kırıkların uygun biçimde iyileşmesinin sağlanması gerekir. Kırık iyileşmesi ile ilgili daha geniş bilgi için https://bulentdaglar.com/tedavilerimiz/kiriklarla-ilgili-bilmek-isteyebilecekleriniz/ bağlantısını takip edebilirsiniz.
Kırıklar oluştukları andan itibaren başlayan bir süreçle kaynamaya çalışır ve bu süreci etkileyen birçok faktör bulunur. Kırık kaynamasını etkileyen faktörlerle ilgili daha geniş bilgi için https://bulentdaglar.com/tedavilerimiz/kirik-iyilesmesini-neler-etkiler/ bağlantısını takip edebilirsiniz. Kırık kaynaması kırıklı hastalar için önemli bir hedeftir ancak tek hedef değildir. Kırık kaynaması süresince kişinin günlük işlevlerinden mümkün olduğunca geri kalmaması, iş-güç kaybına uğramaması, kırığın uygun kaynaması sağlanarak kaynama sırasında ve sonrasında kısıtlılıkların oluşmaması, kaynama sürecinde kişisel rahatsızlıkların en aza indirilmesi bu iyileşme sürecinin hedefleri arasındadır. Kırık kaynama sürecinde sık karşılaşılan durumlarla ilgili daha fazla bilgi için https://bulentdaglar.com/tedavilerimiz/376/ bağlantısını takip edebilirsiniz.
Günümüz bilgileri ışığında kırık tedavisinin temel ilkelerini bazı başlıklar altında şu şekilde özetleyebiliriz.
Az önce bahsettiğimiz gibi kırık kemik bütünlüğünde bir bozulma ile birlikte bunu oluşturan kuvvetin kemik etrafındaki diğer dokularda ve kişide oluşturduğu toplam hasarla tanımlanır. Bu nedenle etkilenmenin vücudun hangi bölümlerini ilgilendirdiği iyi bir muayene ile belirlenmelidir. Muayene bulgularına göre kemikteki hasarı anlamak için düz filmler (X-ray) ilk başvurulan tetkiklerdir. Filmler elde edilirken temel prensip olarak etkilenen kemiğin tümü görüntülenmeli tercihen kemik uçlarındaki her iki eklem de filmde rahatlıkla incelenebilecek şekilde bir tetkik elde edilmelidir.
Düz filmler bazen yeterli tanımlama imkanı vermediğinde kemikteki hasarın ortaya konmasında bilgisayarlı tomografi (BT) tetkiki kullanılır. Günümüz teknolojisiyle oldukça hızlı şekilde BT görüntüleri elde edilebilir. Kırıktan şüphe edilmesine rağmen düz grafi ve BT ile kırık gösterilemediğinde manyetik rezonans inceleme tam olmayan, ayrılmamış kırıkları ve ezilme tarzındaki kemik hasarlarının belirlenmesi için kullanılabilir.
İyi bir muayene ve görüntüleme yöntemleriyle kemikteki hasar ve çevre dokulardaki etkilenme tanımlanmış olur.
Kırık tanımlandıktan sonra tedavi ile ilgili ilk işlemler planlanır. Kırık uçlarının hiç ayrılmadığı durumlarda açılanma veya kayma da yoksa bu tür kırıkların basit dışarıdan tespit yöntemleriyle yeterli miktarda sabitlenmesi tedavi için gereken ortamı oluşturur. Bu sabitleme iç içe geçme tarzındaki kırıklarda veya nazik kullanımla oynama olmayacağı kanaati oluşan kırıklarda basit bandajlarla sağlanabilir. Çoğu zaman bu “oynamamış” kırıklar için alçı ateller, hazır ateller veya tam alçılar kullanılır. Bu uygulamalar hem kırıklı bölgenin geçici koruması hem de kalıcı tedavisi için kullanılır. Bu sabitleme yöntemlerinin kullanım süresi kişinin yaşına, kırığın hangi kemikte olduğuna ve çevre dokulardaki hasar miktarına göre değişir. Kırıkların yaklaşık iyileşme süreleri ile ilgili https://bulentdaglar.com/tedavilerimiz/yasa-gore-kirik-kaynama-suresi/ bağlantısında daha fazla bilgi bulabilirsiniz.
Kırık uçlarında açılma, açılanma veya parçalanma olduğunda kesin tedavi öncesi geçici sabitleme ile muhtemel ek hasar oluşma ihtimali azaltılmaya çalışılır. Geçici sabitlemede sıklıkla alçı ateller veya hazır ateller kullanılır. Eğer kırıkta belirgin yer değiştirme varsa bu geçici sabitleme öncesi kaba bir düzeltme işlemi yapılır. İlk kaba düzeltme kesin tedavi amacından çok ilerleme ihtimali olan hasarı azaltmak, kişiyi biraz rahatlatmak ve kesin tedaviye kadar geçecek sürede kırıkla ilgili istenmeyen olay ihtimalini aza indirmek için yapılır. Düzeltme kesin tedaviye izin verecek şekilde başarılı olduysa doktorunuzun uygun göreceği kesin tedavi sabitleme yöntemlerinden biri kullanılabilir.
Oynamamış kırıklar, düzeltme sonrası yeniden yer değiştirme ihtimali olmayan veya az olan kırıklar, kemik etrafı dokulardaki hasarı çok az olan kırıklar ameliyatsız tedavi için uygundur. Kesin tedavi için tam alçı yapıldıysa kırık sonrası şişlik oluşması ve alçıda sıkma sonrası istenmeyen durumların gelişmesine engel olmak için sık kontroller yapılır. Alçı sonrası ilk gün alçılı bölgenin kan dolaşımının iyi olduğunun bir sağlık personeli tarafından değerlendirilmesi en uygun seçenektir. Düzeltme gerektirmeyen ve sonradan yer değiştirme ihtimali olmayan kırıklarda sık film kontrolü şart değildir. Yeni bir olay olması (düşme gibi) veya olmayan şikayetlerin başlaması halinde hem muayene hem de radyolojik kontrolün yapılması uygun olur. Tam alçı ile kırk tedavisinde iyileşme süresince yeni oluşan şikayetler dikkate alınmalı ve kontrol edilmelidir.
Alçı veya atellerle kırık tedavisi sırasında mümkün olduğunca sabitleme yapılmamış eklemlerde hareketlerin devamı için egzersizler yapılarak muhtemel sertliklerden kaçınılmaya çalışılmalıdır. Sabitlenen ekstremitenin nasıl kullanılacağı doktorunuzun tavsiyelerine göre olmalı, darbeli ve çok kuvvetli kullanımdan kaçınılmalıdır.
Sabitleme sona erdirildiğinde ilk haftalarda sabitlenen bölgede incelme, eklemlerde sertlik ve uç bölümlere doğru şişlik sık görülen durumlardır. Bunların en aza indirilebilmesi için masaj, bandajlama ve önerilen egzersizlerin yeterli yapılması gerekir. Sabitleme sonlandırıldıktan birkaç ay sonra şikayetlerin devam etmesi halinde tedavi eden doktorla tekrar görüşülmesi faydalı olacaktır.
Ameliyatsız kırık tedavisinin yeterli sonuç vermeyeceği durumlarda kırıklar ameliyatla düzeltilir ve tespit edilir. Bu kırıkların ortak özellikleri
gibi durumlardır.
Ameliyatlı tedaviler farklı şekillerde olabilir. Temel olarak
Kırıkların düzeltilmesi için şu yöntemler kullanılabilir.
Bahsedilen her bir yöntemin uygun olduğu kırıklar farklı olabilir. Doğal kırık iyileşmesine en yakın iyileşme kapalı düzeltme ile istenilen pozisyonun elde edilebildiği kırıklarda elde edilir. Sınırlı kesi ile yapılan düzeltmelerde kırık bölgesinin kanlanması az etkilenir. Açık düzeltme gereken kırıklarda kırık bölgesinin kanlanmasının fazla bozulmamasına dikkat edilir.
Düzeltme sonrası kırıkların ameliyatlı tedavisinde sabitleme için sıklıkla özel cihazlar kullanılır. Bu cihazlar:
olabilir.
Bu cihazlar bazı durumlarda birlikte kullanılarak istenilen sabitleme sağlanır. Her bir kırık için bahsedilen cihazların farklı şekilleri ve boyutları kullanılır. Kullanılan cihazların üretildiği materyaller çelik alaşımı veya titanyum alaşımı olabilir.
Sonuç olarak kırık tedavisi tek bir reçetesi olan bir tedavi değildir. Her kırık ve kırıklı kişi kendilerine özgü olarak değerlendirilmeli, durumlarına en uygun tedavi tedaviyi üstlenecek doktorun açıklamalarına göre birlikte kararlaştırılmalıdır. Tedavi kararı verilirken alternatifler ile ilgili yeterli bilgilendirildiğinizden emin olunmalıdır. Tüm tedavilerde önerilen izlem dikkatlice takip edilmelidir. Süreçte muhtemel değişiklikler yine doktorunuzla birlikte alınan kararlara dayanmalıdır.
Sağlıkla ve bilgiyle kalın.
Prof. Dr. Bülent Dağlar
Prof. Dr. Bülent DAĞLAR
Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı
